منظور از عقد قراردادی است که تحقق آن‌ احتیاج به دو طرف دارد. برخلاف عهد که حتی به بوسیله یک نفر هم ایجاد می شود. هنگام عقد یک قرارداد، اشخاص از اینکه بعدا از آن پشیمان میشوند یا خیر مطمئن نیستند. بنابراین، عقد ، از نظر امکان و عدم امکان فسخ، به عقد لازم و جایز تقسیم می‌شوند، برای آشنایی بیشتر با عقد لازم و عقد جایز و تفاوت آنها تا پایان مطلب با آموزشگاه آزاد خدمات حقوقی وفاگستر همراه باشید.

عقد لازم چیست؟

عقد در لغت، به معنای گره زدن و بستن چیزی است. در اصطلاح عبارت است از ایجاب و قبول با ارتباطی که شرعاً معتبر است. نیازمند 1- ایجاب 2- قبول 3- ارتباط مخصوص است. براساس ماده 185 قانونی مدنی، عقد لازم عقدی است که به موجب آن حق فسخ از هر یک از طرفین گرفته میشود مگر در مواردی که شرایط فسخ در ضمن قرارداد ذکر شده باشد. عقد لازم یعنی عقد غیرقابل برگشت، به این معنی كه طرفین بعد از اینكه معامله را انجام دادند دیگر نمی توانند آن را فسخ كنند. وهیچ یک از متعاقدین حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در مواردی معین که به آنها اجازه داده شده است. مانند وقتیکه در کالای مبادله ‌شده عیبی وجود دارد، طرفین در اینصورت می توانند معامله را فسخ کنند یا وقتیکه در معامله ضرر مشخصی وجود داشته باشد، و امکان فسخ معامله وجود دارد. معاملاتی از قبیل بیع، مساقات، صلح و اجاره. آموزش مهارت و فنون حقوقی

عقد جایز چیست؟

عقد جایز عقدی است که مطابق قانون اصولاً قابل فسخ باشد؛ و عقدی است که هر یک از متعاقدین (اگر عقد از دو طرف جایز باشد.) و یا یکی از آنها (اگر عقد از یک طرف جایز باشد.) حق فسخ داشته باشند. مطابق ماده 186 قانون مدنی: (عقد جایز آن است که هریک از طرفین بتواند هر وقتی بخواهند، آن را فسخ کنند عقود در حقوق ایران به عقد لازم و جایز تقسیم میشود. عقد جایزه عقدی است که مطابق قانون اصولاً قابل فسخ باشد در مقابل عقد لازم عقدی است که اصولاً قابل فسخ نیست و طرفین ملزم به اجرای مفاد عقد هستند.) عقد ودیعه، عقد عاریه، عقد وکالت، عقد شرکت، عقد مضاربه از جمله عقود جایز هستند. تفاوت عقد صلح و عقد هبه بهمراه فیلم آموزشی

عقد جایز به دو گروه تقسیم می‌شود: عقود جایز اذنی و عقود جایز غیر اذنی. چون منبع عقود اذنی، اذن است، مطابق ماده ۹۵۴ قانون مدنی: (کلیه عقود جائزه به موت احد طرفین منفسخ میشود و همچنین به سفه در مواردی که رشد معتبر است.) این نوع عقد با مرگ و یا حجر هر یک از دو طرف فسخ می شود. عقود اذنی مربوط به عقودی است که در آن تعهدی وجود نداشته بلکه تحقق آن تنها در گرو اذن می باشد به صورتیکه با برداشتن اذن عقد نیز باطل می شود از جمله این عقود می توان به عاریه، وکالت و ودیعه اشاره نمود. فسخ عقد جایز نیازی به رضایت طرف مقابل ندارد. عقد جایز غیر اذنی این گونه است که هر یک از دو طرف هر زمان که بخواهند می توانند آن را فسخ کنند.

تفاوت عقد لازم و عقد جایز

هنگام عقد یک قرارداد، افراد از اینکه بعداً از آن پشیمان میشوند یا خیر مطمئن نیستند. لذا، عقد لازم و جایز بر اساس حق فسخ طرفین قرارداد تفاوت دارد. و اینکه اگر عقد لازم است حق فسخ نداریم مگر در شرایط معین اما اگر عقد جایز باشد امکان فسخ وجود دارد.

در عقد جایز اگر یکی از طرفین قرارداد فوت کند، دچار جنون شود یا هر حالتی که مانع رشد و کمال است. (در صورت شرط اعتبار کمال در آن عقد) عارض شود، عقد منسوخ می‌ گردد. اما عقد لازم در این شرایط پا برجا مانده و مثلا پس از موت یکی از طرفین قرارداد، موجبات عقد به وراث او منتقل می ‌گردد. در این باره می‌توان به ماده ۹۵۴ قانون مدنی اشاره کرد: (کلیه عقود جائزه به موت احد طرفین منفسخ می ‌شود و همچنین به سفه در مواردی که رشد معتبر است.) کتاب آموزش تخصصی و کاربردی کار در دفاتر اسناد رسمی

انواع عقد

تشریفاتی : عقدی است که برخلاف عقد رضایی، علاوه بر توافق و رضایت طرفین معامله، بستن قراردادی رسمی و قانونی بین طرفین معامله الزامی است. در واقع این نوع عقد، نیازمند تشریفات خاصی است که رعایت آنها ضروری است.

خیاری : عقدی است که در آن برای هر دو طرف عقد یا یکی از آنها و یا حتی برای شخص ثالث، اختیار فسخ قرارداد وجود دارد.

رضایی : عقدی است که بدون هیچ اقدام و تشریفات خاصی صورت می گیرد. صرفا توافق و رضایت طرفین معامله بر اجرای عقد کافی است.

جایز : عقدی است که در آن برعکس عقد لازم، هر یک از طرفین عقد می توانند هر زمان که مایل بودند قرارداد را فسخ کنند.

عینی : قعقدی است که صحت آن، مشروط به انجام موارد ذکر شده در قرارداد است. در واقع علاوه بر توافق طرفین قرارداد، باید به مورد قرارداد عمل شود تا عقد تحقق یابد. مثال: هبه، رهن

لازم : عقدی است که در آن هیچ یک از طرفین عقد، حق فسخ قرارداد را ندارند. مراحل کارآموزی وکالت چیست؟

مجانی : عقدی است که در آن، انتقال مال و دارایی و یا عمل به تعهد مذکور در قرارداد از جانب یکی از طرفین عقد و به نفع طرف دیگر عقد است. در واقع یک شخص در مقابل مال یا تعهدی که به یک شخص دیگر می دهد هیچ چیز از او دریافت نمی کند. در این قرارداد طرفین به دنبال سود نیستند.

معلق : عقدی است که برخلاف عقد منجز، مشروط است. بدین معنا که عمل به تعهد ذکر شده در عقد، منوط به تحقق شرط ذکر شده در قرارداد است.

معوض : عقدی است که در آن، هر یک از طرفین عقد؛ در ازای چیزی که می دهد، چیز دیگری می گیرد. آن چیز می تواند دارایی و مال و ثروت باشد یا می تواند تعهدی باشد که طرفین معامله به هم می دهند.

معین : عقدی است که انواع مختلفی دارد، که هر کدام از آنها عنوان مشخصی دارد و در قانون مدنی، قوانین معینی برای هر کدام از آنها، مقرر شده است.

منجز : عقدی است که اجرای آن منوط به هیچ قید و شرطی نیست. هم چنین اثر این عقد فوری است. بدین معنا که بعد از بستن قرارداد، قرارداد بسته شده مانند سندی است که مالکیت از یک شخص به شخص دیگر انتقال می یابد و اعتبار آن نیازمند هیچ شرط و شروط و یا گذشت زمان نیست. مانند: خرید و فروش ملک

اسماعیل وفایی سردفتر و مدیر آموزشگاه حقوقی وفاگستر

سوالات متداول