دعاوی بر اساس موضوع، مرجع رسیدگی و قانون آیین دادرسی حاکم، به دو نوع دعاوی حقوقی و دعاوی کیفریتقسیم می شوند. دعاوی حقوقی، مربوط می شوند به موضوعات حقوقی و مدنی، مانند اموال و اشخاص؛ و دعاوی کیفری، مرتبط با جرم و مجازات هستند. اشخاص حقیقی و حقوقی که درصدد اقامه دعوا می ‌باشند، باید پیش از هر اقدامی حقوقی یا کیفری بودن موضوع دعوا را تشخیص دهند و سپس براساس آن، اقدامات قانونی را پیش ببرند. برای آشنایی بیشتر و تشخیص تفاوت آنها تا پایان مطلب با آموزشگاه آزاد خدمات حقوقی وفاگستر همراه باشید. “تفاوت بین دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری “

دعاوی حقوقی چیست؟

دعوا در معنای حقوقی عبارت است از توانایی قانونی که براساس آن فردی که حقش تضییع شده، می ‌تواند به مراجع ذی‌ صلاح مراجعه نماید و با وارد بودن یا نبودن، این ادعا را در معرض قضاوت بگذارد و آثار قانونی مربوطه را درخواست نماید؛ و البته طرف مقابل نیز می ‌تواند با آن مقابله نماید و برای وی این توانایی مقابله به معنای دعوا می ‌باشد. دعوا زمانی شکل می گیرد که حق قانونی و مشروعی، مورد انکار یا تجاوز واقع شده باشد و به صورت ادعایی وجود داشته باشد. در اینصورت مدعی حق می‌تواند برای احقاق حق خود اقدام کند.

دعاوی حقوقی مرتبط به حقوق افراد و جبران خسارت ناشی از نقض آن است. این حقوق اغلب در قانون مدنی مشخص شده اند. و به دو دسته اموال و اشخاص تقسیم می گردند. در دسته اموال موضوعاتی از قبیل مالکیت و حقوق افراد بر اموالشان، قرارداد خرید و فروش، اجاره، رهن، مطالبه طلب و یا امور مربوط به مسائل وصیت، ارث و … مطرح می شود. ” تفاوت بین دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری “
همچنین در دسته مربوط به اشخاص، مسائلی که مرتبط به امور شخصی افراد می شود، همچون تابعیت، ازدواج، طلاق، حضانت و … وجود دارد. لذا هر گاه در هر یک از این موضوعات، حق فردی بر اثر اعمال فرد دیگری نقض شود و این نقض موجب خسارت یا ضرر مالی یا شخصی شود، می توان علیه او در دادگاه صالح برای دعاوی حقوقی، طرح دعوی کرد. آموزش مهارت و فنون حقوقی

دعاوی کیفری چیست؟

دعاوی کیفری زمانی که یکی از عناوینی که در قانون مجازات اسلامی جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین گردیده مطرح می شود. مانند: قتل، کلاهبرداری، خیانت در امانت، جعل ، فحاشی و… می باشد. به فردی که برای رسیدگی به یک جرم به دادسرا مراجعه می کند شاکی گفته می شود. لازم به ذکر است که شکایت در دادسرا با برگه مخصوصی با عنوان شکوائیه که در واقع تقاضای کتبی یا شفاهی است آغاز می گردد. شکواییه نوعی سند حقوقی است که برای آغاز اقامه دعوای کیفری از سوی شاکی تهیه شده و به دادستان ارائه می‌ شود. وقتی جرمی اتفاق می ‌افتد کسی که از جرم زیان دیده است حق شکایت و درخواست احقاق حق خود را دارد. این شکایت از طریق متنی با عنوان شکواییه صورت می‌ گیرد.

تفاوت بین دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری

دعاوی براساس موضوع، دادگاه صالح و قانون آیین دادرسی، به دو گروه کیفری و حقوقی، تقسیم می شوند. میان این دو دعوا، تفاوت هایی وجود دارد که برای طرح دعوا باید به آنها آگاهی داشت:

1.  این دو گروه از دعاوی، در ماهیت با یکدیگر تفاوت دارند. دعاوی حقوقی، مربوط به خسارت و جبران خسارت در حوزه حقوق مدنی است و دعوای کیفری، مربوط به جرم و مجازات می باشد.
2. پرونده های کیفری با صدور قرار جلب به دادرسی به دادگاه‌های کیفری ارجاع داده می ‌شوند تا پس از انجام بررسی‌ های لازم حکم قانونی صادر شود. در دعوای حقوقی، مراجع قضایی حقوقی صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارند و اساساً نهاد دادسرا در این مراجع وجود ندارد. دادخواست چیست و چگونه تنظیم می شود ؟
3. دعوای کیفری مربوط به عملی می شود که برای شخص مرتکب، دادگاه کیفری مجازات تعیین می کند. ولی برای دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی درنظر نمی گیرد؛ و فقط مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگری یا انجام تکالیفش ملزم می کند.
4. دعاوی کیفری با اعمال آیین دادرسی کیفری، و دعاوی حقوقی با توجه به قواعد آیین دادرسی مدنی مورد رسیدگی قرار می گیرند.
5. جرایم کیفری و تمامی جرایم، در قانون به طور مشخص بیان شده اند؛ و خارج از آنچه قانون گذار در قانون مشخص کرده است، جرمی وجود ندارد. ولی در دعاوی حقوقی، موضوع کلی خسارتی است که به افراد وارد شده و محدودیتی در شناسایی موارد خسارت در قانون وجود ندارد.
6. در دعاوی کیفری بدون وکیل هم می شود به حکم دادگاه اعتراض کرد و خواستار ارسال پرونده به دادگاه تجدید نظر شد. ولی در دعاوی حقوقی فقط وکیل دادگستری باید بوسیله دادخواست تجدید نظر درخواست تجدید نظرخواهی کند.
7. درشکایت های کیفری، به شکایت کننده شاکی گفته می شود؛ به طرف او متشاکی یا مشتکی عنه و یا متهم گفته می شود و به موضوع پرونده نیز اتهام می گویند. اما در شکایت های حقوقی به شکایت کننده خواهان می گویند. به طرف او خوانده گفته می شود و به موضوع پرونده هم خواسته می گویند.
8. ادله اثبات دعوا در امور مدنی که در قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده اند: اقرار، اسناد، گواهی، معاینه محل و تحقیق محلی، رجوع به کارشناس، سوگند است؛ و ادله اثبات دردعاوی کیفری، عبارت از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است.
9. از نظر صلاحیت محلی در دعاوی حقوقی قاعده آن است که دادگاه محل اقامت خوانده صلاحیت رسیدگی دارد. اما در دعاوی کیفری شکوائیه باید در دادسرای محل وقوع جرم تنظیم گردد. کتاب آموزش تخصصی و کاربردی کار در دفاتر اسناد رسمی
10. هزینه‌ دادرسی در تمامی دعاوی کیفری برابر است، اما در دعاوی حقوقی این هزینه بر اساس بهای خواسته متغیر می‌باشد. به میزانی که بهای خواسته افزایش یابد؛ هزینه‌ دادرسی نیز افزایش خواهد یافت.

اقامه‌ دعوای حقوقی نیازمند تنظیم و تقدیم دادخواست؛ اما طرح دعوای کیفری مستلزم تنظیم شکوائیه است.

• شکواییه را برای رسیدگی باید ابتدا به دادسرا برد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده می شود. ولی دادخواست حقوقی باید مستقیماً به دادگاه برده شود.
• برای دعوت کردن طرف شکایت شکواییه به دادگاه از ورقه ای بنام احضاریه استفاده می شود. ولی برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی از ورقه ای بنام اخطاریه استفاده می شود.
• شکواییه را بدون استفاده از وکیل هم می توان در دادگستری مطرح کرد. ولی اکثر دادخواست ها توسط وکیل های پایه یک دادگستری مطرح می شوند. تفاوت دادخواست و شکواییه چیست؟
• پرونده بسیاری از شکواییه ها حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمی شوند. اما شکایت های حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده، خاتمه می یابند.
• در شکواییه اگر متهم به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند، او را جلب و به اجبار به دادگستری می برند. ولی در دادخواست اگرخوانده به موقع حاضر نشود، منتظر او نمی مانند.

اسماعیل وفایی سردفتر و مدیر آموزشگاه حقوقی وفاگستر

سوالات متداول